Bibliyomani: Kitap Çılgınlığı
 |
Bibliyomani, TDK sözlüğünde ‘kitap düşkünlüğü’ olarak yeralır. Oxford
sözlüğünde ise, ‘kitapları toplamak ve biriktirmek için duyulan tutkulu coşku’
şeklinde tanımlanır. Yunanca ‘biblion’ ve Latince ‘mania’ sözcüklerinden türetilmiştir.
Türkçe’ye ‘kitap çılgınlığı’ olarak çevrilebilir.
Bibliyomani (bibliomania) sözcüğü, ilk kez 1809 yılında, İngiliz Dr.
John Ferriar tarafından, bibliyoman arkadaşı Richard Heber'e ithafen yazılan bir şiirde kullanılmıştır. Richard Heber’in 150 binden
fazla kitapla dolu sekiz evi ve yaklaşık 100 bin sterline mal olmuş bir kitap koleksiyonu
vardı.
Bibliyomani, kitap toplama
ya da biriktirmenin sosyal ilişkilerin ve sağlığın zarar gördüğü bir noktaya
kadar ilerlemesini içeren obsesif kompülsif bir bozukluktur. Bozukluktan
etkilenen insanlar, kitap okumakla ilgilenmeyecek olsalar bile, kitapları
toplama ve istifleme konusunda bir saplantıya sahiptir. Bozukluk, bireyin
günlük yaşamına müdahale ediyorsa akıl hastalığına dönüşmüştür.
***
Birçoğumuz kitap topluyoruz, ama bu, bibliyomaniden
etkilendiğimiz anlamına gelmiyor. Bibliyomaninin en belirgin özellikleri
şunlardır:
·
Toplayan kişinin
genellikle kitap okumaya karşı ilgisi yoktur.
·
Toplanan
kitapların gerçek bir koleksiyoncu için içerik açısından değeri yoktur.
·
Kitaplar bir
herhangi belirli bir alanla ilgili değildir ve farklı konular içerebilir.
·
Aynı kitabın
birden fazla kopyası olabilir.
·
Kitaplar çok iyi
düzenlenmemiş ve mümkün olan her kitap biriktirilmiştir.
·
Koleksiyon, yaşam
alanını hijyenik olmayan hale getirmiştir.
·
Onları vermek veya
atmak konusunda öneri sunulduğunda kişi aşırı derecede rahatsız hisseder.
·
Diğerlerinden
soyutlanma ve sosyal yabancılaşma sorunu vardır.
***
Tarihte, bibliyomanisi ile ünlü olan insanlar vardır:
·
Stephen Blumberg, 1990
yılında, 5,3 milyon dolar değerinde kitap çalma suçundan mahkum edilmiştir. Dayanılmaz
bir kitap çalma ve istifleme dürtüsüyle boğuşan Blumberg 23,600'den fazla kitap
çalmıştır.
·
Şiddetli bibliyomani
hastası olan Sir Thomas Phillipps’in, 160,000’den fazla kitap ve el yazması
içeren koleksiyonu, ölümünden (1872) 100 yıl sonra bile açık artırmayla satılmaya
devam etmiştir.
·
W.F. Whitcher, 19. yüzyılda
yaşamış bir Metodist rahiptir. Nadir kitaplar toplar ve hatta çalar, sonra da
onları kitapçılardan satın aldığını söylerdi.
***
Edebiyatta da bibliyoman karakterlere rastlıyoruz:
Bibliyomanisi ile tanınan en ünlü roman kahramanı Giacomo’dur. Gustave
Flaubert’in 14 yaşındayken, gerçek bir olaydan esinlenerek kaleme aldığı Bibliyomani’de, Giacomo, ketum,
hayalperest, nemrut bir kitapçıdır. Tek tutkusu kitaplar olan Giacomo, okumayı
pek bilmez, ama kitapların arasında uyur, onlara bakar, koklar… Bir kitabın
özgün kopyasını elde edebilmek uğruna cinayet işlemekten bile kaçınmaz.
Elias Canetti’nin tek romanı Körleşme’nin kahramanı Peter Kien, 25 bin kitabı ile beraber
yaşamaktadır. Kien insanlarla ilişkisini en alt düzeye indirmiştir. Sokağa
sadece günün erken saatlerinde kitapçı vitrinlerine göz atmak, kitapların
kokusunu içine çekmek amacıyla çıkar. Gününü evinde kitap okuyarak,
araştırmalar, çeviriler yaparak, makaleler yazarak geçirir. Kien, kitaplarına
gösterdiğine inandığı yakın ilgiden dolayı, gelecekte kitaplarını koruyacak
kişinin o olduğuna inanarak kendinden yaşça büyük ve hiçbir ortak özelliği
bulunmayan hizmetçisi Therese ile evlenir.
Hideyuki Kurata'nın Read or Die adlı çizgi
roman serisinin kahramanı Yomiko Readman, kitapların arkadaşlığını insanlarınkine tercih eden içedönük bir bibliyomandır.
Yomiko, değerli kitap ve belgeler toplamak için İngiliz Kütüphanesi’nin gizli
ajanı olarak çalışır.
Don Vincente, 1836'da Fransız gazetesi Tribunaux'da
yayınlanan anonim makalenin kurgusal karakteridir. Kütüphaneci olarak çalıştığı
manastırdan kitap çalmaktadır. Don Vincente kitap okurken hiç görülmez, ama
kitap tutkusu tartışılmazdır. Bir gün müzayedede çok nadir bir kitap satışa
çıkar. Don Vincente açık artırmada çok yüksek teklif verir, ancak kitap kitapçı
Patxot tarafından satın alınır. Bir hafta sonra Patxot’un dükkanı alevler
içinde kalır. Barselona çevresinde başka cesetler de bulunur. Bulunan dokuz
kişinin, kitaplara olan tutkuları dışında bir bağlantısı bulunmaz. Bir
soruşturma başlatılır ve Don Vincente’nin raflarında ölenlere ait kitaplar bulunur.
Vincente tutuklanır. Önce suçlamayı reddeder ama sonra, kütüphanesinin sağlam
kalacağı sözünü alarak itiraf eder ve ölüme mahkum edilir.
Eugene Field tarafından
yazılan The Love Affairs of a Bibliomaniac, kurgusal bir otobiyografidir. Şair, gazeteci ve kitap koleksiyoncusu
olan Eugene Field, 1895'de ölümünden önceki bu son çalışmasında, kitap
çılgınlığı ile ilgili esprili hikayeler anlatır.
Kaynaklar:
https://en.oxforddictionaries.com/definition/bibliomania
https://www.biblio.com/blog/2008/08/gustave-flauberts-bibliomania
Yorumlar
Yorum Gönder